Farklı olan her şey dikkat çeker. En azından merak ettirir ve pazar yaratır. Hele malın reklamcıları varsa satışlar yok satar. Bundan sekiz on yıl önce hemen bütün televizyon kanallarında eşek çiftliğiyle ilgili haber vardı. Üstelik milyonluk yatırımdan bahsediliyordu. Unutmaya başladığımız, sadece dağ köylerinde tek tük gördüğümüz eşek bir anda meşhur oluvermişti. Trakya'da kurulan eşek çiftliği, eşek fiyatlarını tavan yaptırdı. İşin ilginci köylünün elinde tarihi eser gibi duran eşekler de ortadan kalkıverdi.   

  İstatistiklere göre Türkiye'de 150 bin civarında eşek bulunuyor. Ancak eşeğin ticari değeri ortadan kalktığı için, üretimle ilgili değeri bulunmuyor. Sütü bebek beslenmesinde ve özellikle kozmetik sanayinde aranan bir ürün durumundadır. Sütü arayan ülkelerde eşek kalmayınca üçüncü dünya ülkelerine yönelmişler. Bugün eşek sütünün kilosu 35 avro civarında bulunuyor. Bununla birlikte kurumsallaşmış bir ticari yapı oluşmuyor. Dünyada kurumsal olarak birkaç işletme var gibi görünüyor. Diğer çiftlik hayvanları gibi, et ve süt üretimine uygun olmadığı, daha çok çeki gücünden yararlanılan bir hayvan olduğu için, eşek sütü üretimi yatırımı oldukça yüksek risk taşıyor.       

  Eşek dört yaşında ergin hale gelmektedir. Beş yaşında doğum yaptığı ve günde 1 litre süt verdiği hesap edilirse, sütünün ne kadar kıymetli olduğu ortaya çıkmaktadır. Günde bir litre sütten, sağmal bir eşeğin ayda 1000 avroluk süt vermesi, kâğıt üzerinde, yatırımı cazip hale getirmektedir. Hele eşek sütünün yaşlanmayı geciktirdiği, anne sütüne en yakın süt olduğu da hesap edilirse, iç piyasada bile yok satabilme ihtimali bulunmaktadır. Bununla birlikte, kurumsal bir pazar oluşturma imkânı bulunmamaktadır. 

  Dünyada ilklerden olan eşek çiftliği, yaptığı milyon dolarlık yatırımı kısa sürede çıkaracak gibi görünüyordu. Ancak girişimcimizin kilosu 80 liradan süt satmalarına rağmen pes edecek duruma gelmesinin temelinde, çeki gücünden yararlanılan bu hayvanın farklı bir özelliğine yatırım yapılması, düşük verim ve yüksek maliyet yatmaktadır.           

Peki, normal şartlarda eşeğin esas yerinde masrafı var mıdır? Elbette yoktur. Avludaki eşek, para etmeyen hasat harman artıklarıyla beslenir. Dağda bayırda serbest bir şekilde kendini sürdürür. Sadece kışın üstü kapalı bir yere konur. Senede bir doğan sıpasının ardından yaklaşık bir iki ay gibi kısa süre süt verir. Sütü gerçekten sürekli olarak 80 liradan satarsanız, eşek başına düşen 30-40 litre süt ile hatırı sayılır gelir elde etmek mümkündür. Ancak kapalı sistemde, sütten elde edilen gelirin beslemeye yetmesi imkânsızdır.